Mensen met een verstandelijke beperking

Om goede zorg te geven aan mensen met een verstandelijke beperking, is het belangrijk te weten wat ze wel en niet kunnen. Een verstandelijke beperking betekent dat iemand minder goed kan leren en zich minder makkelijk kan aanpassen aan het dagelijks leven. Dit begint al als iemand jong is.

Er zijn grote verschillen tussen mensen met een verstandelijke beperking. Daarom maken we onderscheid tussen mensen met lichte, matige, ernstige en zeer ernstige verstandelijke beperking. 

•  

Dementie bij mensen met een verstandelijke beperking

Door de stijgende levensverwachting komt dementie bij oudere mensen met verstandelijke beperkingen steeds vaker voor. Naast de toegenomen leeftijd komt dit ook door hun reeds verhoogde kwetsbaarheid en bijkomende gezondheidsproblemen, zoals andere chronische aandoeningen en medicatiegebruik.

Voorbeelden van risicogroepen zijn:

• Mensen met Downsyndroom: Ongeveer 30% van de mensen met Downsyndroom die ouder zijn dan 40 jaar, ontwikkelt dementie.
• Mensen met het syndroom van Sanfilippo: Dementie kan zich al manifesteren in de vroege volwassenheid bij deze groep.
• Mensen met epilepsie: Frequente epileptische aanvallen in combinatie met een verstandelijke beperking verhogen het risico op dementie.
• Mensen met een ernstige verstandelijke beperking: Bij deze groep zijn de eerste tekenen van dementie moeilijker te herkennen.

Er is de laatste jaren meer onderzoek naar dementie bij mensen met een verstandelijke beperking, waardoor er meer kennis beschikbaar komt over de specifieke kenmerken van deze doelgroep.

Signaleren – niet pluis

De symptomen van dementie bij mensen met een verstandelijke beperking komen overeen met de symptomen bij mensen zonder een beperking, maar het vaststellen van dementie is vaak lastiger. Dit komt doordat deze personen mogelijk nooit bepaalde vaardigheden zoals praten, lezen of schrijven hadden. Daardoor is het moeilijker te herkennen of er sprake is van achteruitgang in cognitieve functies.

Vaak worden de eerste tekenen van dementie niet herkend omdat veranderingen vaak worden toegeschreven aan de beperking zelf of de omgeving. Voorbeeld: ‘Mijn broer stak zijn armen altijd zelf in zijn trui, maar nu doet hij dit niet meer.’

Als een naaste merkt dat iemand dingen niet meer kan die hij of zij eerder wel kon, is het belangrijk om dit serieus te nemen. Als zorgprofessionals is het cruciaal om signalen tijdig te herkennen, zodat de juiste zorg en ondersteuning kan worden geboden.

Signalen van dementie vroeg herkennen

Het vroegtijdig herkennen van dementie is van groot belang voor het verlenen van passende zorg en ondersteuning. Naast de gangbare symptomen van dementie, kunnen bij mensen met een verstandelijke beperking de volgende gedragsveranderingen wijzen op beginnende dementie:

• Sneller geïrriteerd zijn
• Afname van interesse in vaste activiteiten
• Zich terugtrekken uit sociale interacties
• Toegenomen passiviteit
• Moeite met ADL-taken (Activiteiten van het Dagelijks Leven)
• Herhaaldelijk stellen van vragen of om bevestiging vragen
• Toegenomen onrust of angst
• Weglopen of zich verward voelen over de omgeving

Waarom signalen herkennen belangrijk is

Uit onderzoek is gebleken dat begeleiders, familieleden en behandelaren het vaststellen van dementie belangrijk vinden voor begrip en het maken van geïnformeerde keuzes over begeleiding, behandeling, toekomst en de organisatie van zorg. Als dementie bij mensen met een verstandelijke beperking niet op tijd wordt herkend, bestaat het risico dat de zorg niet tijdig wordt aangepast aan de behoeften van de persoon. Symptomen zoals terugtrekking of verlies van vaardigheden kunnen dan verkeerd geïnterpreteerd worden als koppigheid of verzet, terwijl dit in werkelijkheid een gevolg is van de dementie. Zorgprofessionals moeten zich bewust zijn van de veranderingen die samenhangen met dementie, zodat ze de zorg kunnen aanpassen en de kwaliteit van leven kunnen verbeteren.

Contact met (huis)arts

Wanneer er signalen van dementie zijn, is het belangrijk om deze serieus te nemen en bespreekbaar te maken met de arts. De arts kan, in samenwerking met andere zorgverleners, verder onderzoek doen naar de oorzaak van de symptomen.